حمل و نقل کالا در این مقاله به 8 دسته تقسیم می شود که هر کدام با توجه به ناوگان استفاده شده از جمله دریایی ، هوایی ، زمینی(جاده ای) ، ریلی و همچنین گذر یا عدم گذر از کریدور های ترانزیتی بین المللی تعریف می شود .
ساختمان تجارت ترابری کالا را می توان از دیدگاه های مختلفی از جمله شروط رونق ترانشیپ ، روند های تجاری و رقابتی ، تشریفات گمرکی ، قوانین از جمله شروط معافیت متصدی(کریر) ، شرکت های هواپیمایی ، مراحل ترانزیت ، تعرفه های تعیین شده برای حمل کالا به طور خاص ، عهدنامه ها از جمله TIR ، اثر ترانزیت بر محیط زیست ، حمل و نقل کالا در مقیاس پایین مثل پیک ، صادرات کالای تجاری ، بنادر مهم حمل و نقل بین المللی کشور ، کنوانسیون های ترابری بار از جمله CMR، معرفی ارگان های مسئول از جمله شورای هماهنگی ترابری ، واردات جاده ای و .... بررسی کرد .
بسیاری از تحلیلگران و محققین این حرفه ، ترانزیت کالا را به دو دسته ی بین المللی و داخلی تقسیم بندی می کنند . حمل و نقل بین المللی به علت درگیر بودن یک یا چند کشور در طول پروسه ، به مجموعه ای از قوانین و عهدنامه های مشترک بین کشور های مسئول نیازمند است . با رعایت این قوانین و در دست داشتن مدارک لازم از جمله اسناد خرید و فروش ، اسناد حمل کالا از جمله بارنامه و بیمه نامه و اسناد ترخیص از گمرکات مربوطه ترابری بین المللی کالا میسر می شود .
در حمل و نقل داخلی ، کالای مورد نظر فقط و فقط در محدوده یک کشور جابجا می شود . به این ترتیب نیازی به گذر از کریدور های ترانزیتی بین المللی نخواهد بود . حمل و نقل داخلی را نمی توان در یک بستر قانونی گنجایش داد زیرا خدمات مختلفی در این حوزه برای مشتریان انجام می شوند . این خدمات و سرویس ها شامل اتوبار و شرکت های اسباب کشی ، سرویس های پیک در انواع مختلف ، پست داخلی ، ارسال کالای تجاری به صورت داخلی و ... می شوند .
با وجود اینکه کسب و کار ترابری کالا ، از قوانین مخصوص به شرایط بین المللی یا داخلی استفاده می کند باید تابع قوانین دیگری که مربوط به ناوگان(وسایل نقلیه) حمل و نقل کالا هستند نیز باشد . کالای تجاری صرف نظر از نوع بسته بندی ، فقط از 4 طریق دریایی با کشتی ، هوایی با هواپیما ، زمینی(جاده ای) با کامیون حمل و ریلی با قطار قابل ترابری هستند .
ترانزیت کالا باید تابع قوانین مربوط به ناوگان مورد نظر نیز باشد زیرا برای هر کدام از این شیوه های حمل و نقل ترکیبی مقررات و تشریفات مخصوص به آن شیوه اجرا می شود .
با توجه به توضیحات داده شده ، ساختمان تجارت ترانزیت لجستیک ، به دسته های زیر تقسیم می شود .
حمل و نقل بین المللی دریایی : در این روش لجستیک ترابری کالا ، عبور از مرز ها و استفاده از کشتی های باربری را شاهد هستیم . کالایی که از طریق دریا ها حمل می شود معمولا به صورت کانتینری حمل می شود تا از امنیت آن اطمینان حاصل شود . حمل و نقل دریایی یکی از به صرفه ترین نوع حمل تجهیزات و محموله است. استفاده از لاین های کشتیرانی مناسب در مسیر های بین المللی در این حرفه از عوامل کلیدی و رقابتی محسوب می شود .
شرکت های کشتیرانی و حمل و نقل دریایی بین المللی واقع در ایران با تعاملاتی که با ارگان های مسئول از جمله سازمان بنادر و دریانوردی ، کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران ، انجمن کشتیرانی و خدمات وابسته ، اتاق بازرگانی،صنایع معادن و کشاورزی تهران ، سازمان گمرکات جمهوری اسلامی ایران و ... برقرار می کنند قابلیت حمل کالا را در مسیر های بین المللی ایجاد می نمایند .
حمل و نقل بین المللی هوایی :در این شیوه ی ترانزیت لجستیک بار تجاری ، از هواپیما برای حمل کالا استفاده می شود . در این روش به علت گذر از مرز های یک یا چند کشور ، از قوانین بین المللی تبعیت می شود . یکی از موارد قابل توجه و رقابتی در این شیوه حمل و نقل بین المللی ،سرعت و دقت است . خدمات حمل و نقل هوایی تنها محدود به ترانزیت کالای تجاری نیست و به طیف گسترده ای از نیاز های مردم توسط ناوگان هوایی پاسخ داده می شود .
شرکت هایی که خدمات حمل و نقل هوایی بین المللی را در ایران انجام میدهند با استفاده از قرارداد های همکاری با خطوط هوایی خارجی ، مجوز رسمی از سازمان هواپیمایی کشوری ، مجوز کنوانسیون حمل و نقل هوایی جهان IATA اعتباربخشی می شوند .
یک از خدمات حمل و نقل هوایی بین المللی ارسال بار مسافری می باشد که به مدارکی از جمله کپی پاسپورت فرستنده و گیرنده ، کپی کارت ملی فرستنده و گیرنده ، آدرس کامل فرستنده و گیرنده به همراه کد پستی / Zip Code گیرنده و شماره تلفن ، لیست بسته بندی کالا به همراه ابعاد بسته ها به سانتیمتر نیاز است .
در اکثر این موارد حضور مسافر به هنگام بازرسی کالا و انجام تشریفات گمرکی در فرودگاه امام خمینی الزامی بوده و ارسال محموله با توجه به مقصد و مدت زمان حمل بطور معمول 3 تا 4 روز قبل از خروج مسافر از ایران انجام می شود.
حمل و نقل بین المللی زمینی(جاده ای) : استفاده از کامیون های مجهز و مناسب از دیدگاه لجستیک یکی دیگر از روش های ترانزیت بین المللی است . در این روش نیز طبیعتا به علت عبور از مرزهای کشورها، تبعیت از قوانین بین المللی را شمال می شود . استفاده از وسایل نقلیه استاندارد و رعایت امنیت و سرعت در کنار هم از عوامل مهم و رقابتی در حوزه ی حمل زمینی کالا به حساب می آیند . از دیگر عوامل رقابتی در این زمینه می توان به تجربه و لیست مشتریان اشاره کرد .
از انواع خدمات حمل زمینی کالا می توان به ارائه سرویس های فول تراک (FTL) ، گروپاژ (LTL) ، کالاهای ترافیکی، سرویس کامیونی دربست ،سرویس کامیونی خرده بار ، سرویس زمینی محمولات سنگین و ترافیکی ( بوژی ، کمر شکن و... ) ، سرویس زمینی بصورت پروژه و ... اشاره کرد .
حمل و نقل بین المللی ریلی : در این شیوه لجستیک حمل بار ، که معمولا برای کالای با مقیاس بالا و صنعتی از جمله چوب ، نفت ، آهن و ... استفاده می شود به علت گذر از مرز ها و کریدور های ترانزیتی از قوانین بین المللی ترابری کالا استفاده می شود . قطار ها با توجه به مسیر های ریلی که امروزه در حال توسعه هستند به امکان خوبی برای ترانزیت تبدیل شده اند .
کشور ایران قابلیت سرویس دهی حمل و نقل ریلی بین المللی کالا را به کشور های متعددی از جمله ازبکستان ، تاجیکستان ، قرقیزستان ، قزاقستان ، آذربایجان ، ارمنستان ، گرجستان ، افغانستان ، پاکستان ، ترکیه ، سوریه ، روسیه و چین داراست .
کالای وارداتی اصلی که از طریق ناوگان حمل و نقل ریلی وارد کشور شده اند عبارتند از آهن، فولاد، و میله آهنی ، ورقه آلومنیوم، برنج، مس، و فلزات دیگر ، کودهای شیمیایی ، پنبه و نخ پنبه ، ماشین آلات صنعتی ، مواد غذایی مانند برنج، گندم، ذرت ،سولفور و محصولات مشابه
خدمات حمل و نقل ریلی بین المللی شامل انجام امورات گمرکی در گمرک کشور ورودی ، اخذ مجوز حمل و نقل از سازمان حمل و نقل ریلیجمهوری اسلامی ایران ، اخذ مجور حمل و نقل از خانه گمرک ایران ، انجام امورات مربوط به ردگیری واگنها ، خدمات باربریو حمل و نقل ریلی ، واردات کالا ، تخلیه کالا ، تخلیه و حمل به انبار (انبارداری رایگان به مدت ۳۰ روز) ، تخلیه در انبار ، قراردادن کالا در کانتینر ها در انبار ، توزیع کالا در مقصد نهایی و .. می باشند .
حمل و نقل داخلی دریایی : در کشور ما این شیوه حمل و نقل کاربرد کمی دارد . این روش لجستیک ترانزیت عدم عبور از کریدور های ترانزیتی بندری را شامل می شود و به علت عدم درگیری کشور های خارجی در خرید و فروش و حم ، تابع قوانین تجارت و ترابری داخلی کشور است .
خدمات حمل و نقل دریایی کالا شامل محدود به یک شیوه لجستیک نمی باشد و روش های مختلفی از جمله روش ( کراس استافینگ ) Cross Stuffing ، روش (ترانشیپ) Transshipment ، روش (چارترینگ) Chartering ، روش گروپاژ و پروژه‌ای ، حمل و نقل دریایی کالاهای فله (BULK) ، استفاده از کانتینر یخچالی .
حمل و نقل داخلی هوایی : کالای مختلفی در قالب سرویس های پیک ، پست و ترانزیت قابلیت حمل لجستیک از طریق ناوگان هوایی را دارند . اگر در حمل کالا با استفاده از هواپیما ، از کریدور های مرزی عبور نشود به آن حمل هوایی داخلی بار گفته می شود .
حمل و نقل داخلی زمینی(جاده ای) : حمل و نقل داخلی زمینی شامل خدماتی همچون اتوبار ، پیک ، پست ، تاکسی های تلفنی و اینترنتی ، سرویس های خرید کالا و .. هستیم . در این سرویس ها از مرز های کشور عبور نمی شود .
حمل و نقل داخلی ریلی : این سرویس ها با استفاده از ناوگان ریلی کالا مورد نظر تجاری را حمل می کنند . ترانزیت داخلی با قطار از طریق خطوط ریلی نیازی به عبور از مرز های کشور نیست . با توسعه این روش و وجود کریدور های داخلی مناسب از ترافیک و آلودگی های زیست محیطی و صوتی جلوگیری می شود .
معرفی شرکت های حمل و نقل بین المللی :
شرکت حمل و نقل بین المللی مبنا آسیا فرابر
شرکت حمل بین المللی کالا رامین لجستیک
شرکت بین المللی نسیم اطلس جاده
شرکت حمل و نقل کالای نبرا
شرکت حمل و نقل بین المللی نسکا گستر