ترانزیت کالا، یکی از ارکان درآمدزایی در اقتصاد هر کشور است که به واسطه کاهش یا افزایش آن می‌توان تاثیرات قابل توجهی را بر چرخه اقتصادی کشورها در بخش‌های مختلف احساس کرد.
 
ترانزیت کالا در ایران از اهمیت به‌سزایی برخوردار است؛ چراکه بستر زیرساختی و جغرافیایی مناسبی هم برای تحقق این امر وجود دارد.
 
کریدورهای ترانزیتی شمال به جنوب و غرب به شرق راه‌آهن جمهوری اسلامی نیز در سال‌های اخیر توانسته بخش قابل توجهی از ترانزیت کالا خصوصا در حوزه مواد معدنی و کالای پتروشیمی و کشاورزی را به خود جذب کند.
 
با وجود اینکه در سال‌های دور به دلیل نوسانات اقتصادی و تحریم‌های بین‌المللی این بخش از اقتصاد کشور تحت تاثیر قرار گرفته بود؛ اما با روی کار آمدن دولت جدید و از میان برداشته شدن سد تحریم‌های اقتصادی، ورق برگشت.
 
بعد از حصول توافقات اولیه در سطح بین‌المللی و با از سرگیری روابط ایران با کشورهای خارجی، ترانزیت ریلی کالا نیز جان دوباره گرفت و پس از رسیدن به کمترین میزان ممکن در سال 92، روند صعودی را آغاز کرد.
 
در همین راستا، روند پیشروی ترانزیت ریلی کالا در سال‌های اخیر، از جمله مسائلی است که در گفت‌وگوی اختصاصی تین‌نیوز با معاون بهره‌برداری و سیر و حرکت شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران مطرح شد.
 
حسین عاشوری در بخشی از این گفت‌وگو، از اهمیت ترانزیت ریلی و پیشرفت‌های کسب شده در سال‌های گذشته سخن گفت که متن کامل این گفت‌وگو را در زیر می‌خوانید:

جایگاه ترانزیت ریلی در فعالیت‌های شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران را چگونه ارزیابی می‌کنید؟
 
راه‌آهن در حوزه حمل‌ونقل بین‌المللی در سه حوزه صادرات، واردات و ترانزیت فعالیت دارد که به واسطه این بخش از فعالیت‌های خود به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های حمل‌ونقل بین‌المللی شناخته می‌شود.
 
در سال‌های اخیر حجم فعالیت در این حوزه‌ها متفاوت بوده است؛ به‌طوری که در مقطعی با افزایش صادرات، راه‌آهن نیز در حمل‌ونقل کالا نقش آفرینی بیشتری داشته است و یا در دوره‌ای که نیاز کشور بیشتر در واردات بوده، راه‌آهن هم در این حوزه پررنگ‌تر عمل کرده است.
 
موضوع ترانزیت یکی از حوزه‌های با اهمیت برای راه‌آهن است، به ویژه اینکه ایران به عنوان چهارراه ارتباطی بین محور شمال-جنوب و غرب به شرق کشورهای منطقه از قدیم و با وجود سبقه جاده ابریشم، چهره استراتژیکی در خاورمیانه داشته است.
 
در حقیقت، تاریخچه حمل‌ونقلی ایران به ما این نکته را گوشزد می‌کند که فرصت‌های زیادی برای استفاده از ظرفیت‌های ریلی، هوایی، جاده‌ای و دریایی کشور در ترانزیت کالا وجود دارد.
 
در سال های اخیر، عملکرد راه‌آهن در ترانزیت ریلی کالا چگونه بوده است؟
 
در سال‌های گذشته، خصوصا در دوره‌ای که تحریم‌ها به‌طور جدی مشمول فعالیت‌های اقتصادی کشور بود، ترانزیت ریلی نیز روند نزولی را در پیش گرفت.
 
از سال‌های 82 و 83 کم کم روند کاهش ترانزیت شروع شد و در سال 92 به کمترین میزان ترانزیت ریلی کالا در سال‌های گذشته رسید.
 
اما از سال 93 با تلاش‌هایی که صورت گرفت، روند رو‌به رشد ترانزیت دوباره در کشور آغاز شد، به‌طوریکه در سال گذشته شاهد جابه‌جایی 1 میلیون و 440 هزار تن کالای ترانزیتی توسط راه‌آهن بودیم.
 
این کالاها اغلب از سمت آسیای میانه و کشورهایی چون قزاقستان، تاجیکستان، ترکمنستان و ازبکستان به بنادر جنوبی کشور ترانزیت شدند، همچنین از کشور ترکمنستان به پاکستان هم ترانزیت ریلی کالا انجام شد.
 
علاوه‌بر این، ترانزیت کالا توسط شرکت راه‌آهن، از ترکیه به نخجوان و ترکمنستان و از تاجیکستان به ترکیه نیز صورت گرفت.
 
برای جذب دوباره بازار در مسیرهایی که با کاهش تقاضا روبه‌رو شده‌اند، چه اقداماتی صورت گرفته و این کمبود تا چه حد جبران شده است؟
 
در مسیرهایی که میزان جابه‌جایی کالا کاهش پیدا می‌کند، جذب دوباره صاحبان کالا به حمل‌ونقل ریلی کار راحتی نیست و زمان می‌برد.
 
به همین منظور در سال‌های اخیر جلسات متعددی با صاحبان بار و فورواردرهای بین‌المللی و راه‌آهن‌های کشورهای منطقه انجام شد تا اعتمادسازی مورد نیاز در این زمینه انجام شود و بتوانیم دوباره کالاهای آن‌ها را به سمت ایران سوق دهیم.
 
به طور مثال ما در سال 92، 50 هزار تن صادرات پنبه داشتیم که با تلاش‌های صورت گرفته در سال 94، این رقم به 300 هزار تن رسید و موفق شدیم سهم قابل توجهی از جابه‌جایی پنبه ترانزیتی در حوزه ریلی داشته باشیم؛ این پنبه‌ها از ازبکستان به کشور وارد شده و از طریق بنادر جنوبی به هند و بنگلادش منتقل می‌شود.
 
در هفته‌های گذشته نیز با مسوولان ازبکستانی مذاکراتی داشتیم که بر اساس برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته در این زمینه، قرار شد در مرحله جدید این همکاری‌ها که از مهرماه سال جاری آغاز می‌شود، هدف‌گذاری برای رسیدن به رقم 400 هزار تن در ترانزیت پنبه انجام شود.
 
در حوزه کود و محصولات پتروشیمی که به کشورهای ترکمنستان و ازبکستان تعلق دارد، در سال‌های گذشته ترانزیت ریلی سهم کم‌تری داشته؛ اما این حوزه نیز مانند دیگر بخش‌ها توانسته روند افزایشی را تجربه کند؛ به‌طوریکه در 5 ماه اول امسال در حوزه نفت کوره، کود و سایر کالاهای پتروشیمی، رشد 180 درصدی را شاهد بودیم.
 
در حوزه آلمینیوم که تولید کشور تاجیکستان است، حدود 8 سال قبل ترانزیت کالا از طریق ایران انجام می‌شد اما کم کم این همکاری قطع شد.
 
حال، بعد از دو سال مذاکره با مالکان این کارخانه تولیدی و با همکاری راه‌آهن تاجیکستان از ابتدای سال جاری ترانزیت شمش آلمینیوم از سرگرفته شد، که در این زمینه توانستیم 13 هزار تن شمش آلمینیوم را توسط خطوط ریلی ترانزیت کنیم.
 
برنامه‌ریزی‌های معاونت بهره‌برداری و سیر و حرکت شرکت راه‌آهن جمهوری اسلامی برای 6 ماه دوم سال جاری چگونه است؟
 
در مجموع، با اضافه شدن حمل کود و گوگرد از ترکمنستان و آهن‌آلات از قزاقستان پیش‌بینی می‌شود که در 6 ماه دوم سال جاری روند روبه‌رشدی را پشت سر بگذاریم.
 
در حوزه ترانزیت، بحث صادرات برای راه‌آهن جمهوری اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است؛ همانطور که ابلاغیه مقام معظم رهبری در مورد اقتصاد مقاومتی نیز، به موضوع ترانزیت و صادرات اشاره دارد.
 
بر این اساس، وزارت‌خانه‌های مختلف مکلف هستند، در زمینه توسعه صادرات فعالیت کنند که شرکت راه‌آهن نیز از سال گذشته فعالیت‌های خود را در این راستا آغاز کرده است.
 
به این ترتیب با صاحبان کالاهای صادراتی و انجمن‌ها و اتاق‌های بازرگانی کشورهای مختلف، در ماه‌های گذشته بیش از 10 جلسه با اتاق‌های بازرگانی، کمیسیون‌های اتاق بازرگانی، کمیسیون توسعه صادرات و کشاورزی، خانه کشاورز، انجمن سیمان و سازمان توسعه صادرات برگزار کردیم تا بتوانیم در حوزه حمل‌ونقل کالای صادراتی همکاری‌های مناسبی داشته باشیم.
 
البته باید در نظر داشته باشیم که در سال‌های اخیر، رکود اقتصادی در کل دنیا حاکم بوده است و کاهش قیمت نفت، بسیاری از پروژه‌های کشورهای مختلف را متوقف کرده و در نتیجه این اتفاق تقاضای برای مواد اولیه  کاهش پیدا یافته است.
 
به همین دلیل در سال‌های اخیر شاهد کاهش قیمت انواع مواد اولیه اعم از سنگ آهن، مواد پتروشیمی و کالاهای کشاورزی و همچنین کاهش تقاضا در حوزه‌های یاد شده هستیم.
 
با این شرایط برای اینکه تولیدکنندگان بتوانند کار کنند نیاز به حمایت سازمان‌های دولتی احساس می‌شود.
 
در همین راستا، شرکت راه‌آهن در دو سال اخیر تلاش کرده است که در حد توانایی خود از این بخش‌ها حمایت کند، به این ترتیب نرخ تعرفه‌ها افزایش داده نشد و از طرفی بر اساس نوع، حجم و مسیری که هر کالا باید طی کند، تخفیفات مختلفی برای صاحبان بار در نظر گرفته شد.
 
به طور مثال در حوزه سیمان از 20 تا 49 درصد تخفیف برای کارخانه‌های مختلف تولید سیمان ارائه شد و در مورد کالاهای کشاورزی و مواد معدنی هم تخفیفاتی دادیم که باعث شد میزان تقاضا افزایش پیدا کند.