حمل لجستیک : آیین‌نامه ستاد مراکز لجستیک کشور با حضور وزارت راه و شهرسازی

آیین‌نامه ستاد مراكز لجستیك كشور که توسط دفتر طرح جامع و مدل‌های حمل‌ونقل معاونت حمل‌ونقل تهیه شده است در جریان برگزاری نشست اخیر شورای‌عالی ترابری کشور با ریاست وزیر راه و شهرسازی به تصویب رسید.
واژه حمل لجستیک به روش های منطقی حمل و نقل کالا و مسافر اطلاق می شود . حمل و نقل بین المللی کالاهای مخصوص صادرات و واردات یکی از خدمات لجستیک حمل و نقل محسوب می شود که توسط شرکت های حمل و نقل بین المللی انجام می شود . برای ترانزیت کالا ابتدا باید فرستنده در مبدا و گیرنده در مقصد مشخص باشد . پس از تعیین شیوه لجستیک حمل و تعیین ناوگان مورد نظر از قبیل ناوگان حمل و نقل دریایی ،هوایی ، زمینی(جاده ای) و ریلی مراحل اداری و ترخیص کالا از گمرک انجام می شود .
صنعت حمل و نقل لجستیک بسیار گسترده تر از صنعت ترابری فیزیکی کالا است. در حالی که باربری بر روی ارسال کالاها از یک مکان به مکان دیگر متمرکز است ، صنعت ترانزیت لجستیک طیف وسیعتری دارد و به کل مدیریت جریان اشاره دارد . این شامل نه تنها فرایند کریر و تحویل کالاها بلکه انبارسازی ، اداره، موجودی، بسته بندی و سایر جنبه های دیگر نیز می شود. بنابراین ، باید به بررسی این مسئله بپردازیم که تفاوت اصلی بین ساختمان حرفه ی حمل و نقل لجستیک و صنعت حمل و نقل کالا چیست؟
باربری یک تابع در عملیات صنعت حمل و نقل بین المللی لجستیک است . این امر صرفا بر تعریف و استقرار روش های حمل و نقل هوایی، زمینی و دریایی متمرکز است . مهم است که بین تدارکات و زنجیره تامین تفاوت ایجاد شود . زنجیره عرضه به کل زنجیره ارزش از تامین کنندگان تا مشتری نهایی اشاره دارد ، از جمله خدمات پس از فروش و تدارکات معکوس (بازیافت) که به مشتریان ارائه می شود .
حمل و نقل به عنوان حرکت مردم ، حیوانات و کالاها از یک مکان به مکان دیگر تعریف شده است.خدمات شرکت های حمل و نقل بین المللی از جمله فوروارد و کریر صرفا شامل حمل کالا از نقطه مبدا به نقطه مقصد است . برای ارسال کالای تجاری به کشور های خارجی به اخذ مجوز از گمرک نیاز است . ترخیص کالا از طریق این سازمان نظارتی که در مرز های کشور حضور دارد امکان پذیر است . این قوانین و مقررات برای تمام ناوگان های حمل و نقل بین المللی از جمله هواپیما ، قطار ، کامیون و کشتی به کار گرفته می شود . در این زمینه به زیرساخت ها ، وسایل نقلیه و عملیات توزیع نیاز داریم . ساز و کار حمل و نقل داخلی و بین المللی بسیار مهم است ، زیرا امکانات تجارت و ارتباطات بین یکدیگر را تقویت می کند که در نهایت تمدن ها را ایجاد می کند.
صنعت حمل و نقل لجستیک می تواند به عنوان سلسله مراتب کسب اطلاعات ، تولید و توزیع مواد و محصولات به جای درست و در مقادیر درست تعریف شود . لجستیک شامل فرایند برنامه ریزی، اجرا و کنترل پروسه های حمل و نقل بین المللی و داخلی و انبارسازی کالاها می باشد. این شامل خدمات و اطلاعات مرتبط از نقطه منبع تا نقطه مصرف برای تامین نیاز های ترابری سازگار با نیازهای مشتری است.
موضوعات بررسی شده در آیین نامه ترکیب ستاد مراکز لجستیک کشور شامل توسعه فاکتور های رقابتی ، تعیین فرآیند‌ها و دستورالعمل‌های ایجاد و بهره‌برداری مراكز لجستیك ، احداث پایانه‌ها و شهرك‌های حمل‌ونقل تركیبی ، تحقق افزایش سالانه ده درصد (۱۰%) حجم عبور (ترانزیت) خارجی کالا و تأسیس و بهره¬برداری از بنادر خشك می باشد .
این آیین نامه حمل لجستیک شامل 3 بخش تعاریف اصطلاحات همچنین بخش تركیب،‌ ساختار و وظایف ستاد مراكز لجستیك و سازمان مسئول مراكز لجستیك می باشد .
در این آیین‌نامه تركیب ستاد مراكز لجستیك كشور كه به ریاست وزیر راه‌وشهرسازی تشكیل می‌شود مشخص شده‌است. معاون حمل‌ونقل وزارت راه‌وشهرسازی به عنوان عضو و دبیر ستاد و رؤسای سازمان‌های دولتی متولی ۴ شیوه اصلی حمل‌ونقل، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت، رئیس گمرك جمهوری اسلامی ایران، دبیر شورای‌عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران و رئیس اتاق تعاون ایران به عنوان اعضای اصلی ستاد تعیین شده‌اند.
همچنین كمیسیون تخصصی به عنوان بازوی مشورتی ستاد، متشكل از همه ذینفعان و متولیان لجستیك كشور از بخش‌های دولتی و خصوصی تعیین شده‌است كه وظیفه انجام بررسی‌های كارشناسی مسائل مربوط به مراكز لجستیك را به عهده خواهد داشت.
از نظر تجارت ، می توان خدمات کمپانی های حمل و نقل بین المللی و خدمات ارگان های حمل و نقل داخلی را در حوزه ی حمل و نقل لجستیک گنجاند . واژه حمل و نقل لجستیک در این وبسایت عموما به تجارت ترابری کالا الحاق می شود .
با تصویب آیین‌نامه، جلسات ستاد مراكز لجستیك كشور از خردادماه با دستور كار بررسی پهنه‌های به دست‌آمده از مدل ریاضی و همچنین تعیین فرآیند‌ها و دستورالعمل‌های ایجاد و بهره‌برداری مراكز لجستیك تشكیل خواهد شد.
گفتنی است، آیین¬نامه ستاد مراکز لجستیک کشور با هدف فراهم نمودن چارچوب اجرایی بند «چ» ماده ۳۰ قانون احكام دائمی برنامه توسعه كشور، مصوب سال ۱۳۹۵ مجلس محترم شورای اسلامی، تدوین گردیده است.
بند «چ» ماده ۳۰ قانون احكام دائمی برنامه توسعه كشور:
«به‌منظور تسهیل تجارت، رقابت‌پذیر كردن فعالیت‌های حمل‌ونقل با توجه به مزیت‌های نسبی در زنجیره عرضه و خدمات ترابری منطقه‌ای و بین‌المللی، دولت مجاز است:
۱- از ایجاد پارك‌های پشتیبانی (لجستیك)، احداث پایانه‌ها،‌ شهرك‌های حمل‌ونقل تركیبی مسافری و باری و گسترش بنادرخشك توسط بخش خصوصی و تعاونی حمایت نماید.
۲-نسبت به تهیه طرح مکان‌یابی پایانه‌های بارگُنج (كانتینری) و حمل‌ونقل تركیبی در شبكه اصلی و عبوری (ترانزیتی) كشور اعم از شمالی- جنوبی، شرقی- غربی و نیز شبكه آسیایی تا پایان سال دوم برنامه و اجرای آن از طریق بخش خصوصی و تعاونی اقدام نماید.
۳-ساز و کارهای لازم را برای تحقق افزایش سالانه ده درصد (۱۰%) حجم عبور (ترانزیت) خارجی کالا فراهم کند.»
بنا بر ضرورت نگاه جامع و یكپارچه در جانمایی و بهره¬برداری از انواع مراكز لجستیك و همچنین ایجاد وحدت رویه در صدور مجوز تأسیس و بهره¬برداری از این مراكز، این آیین¬نامه جایگزین «آیین¬نامه¬ تأسیس و بهره¬برداری از بنادر خشك» می‌گردد.
بخش اول- تعاریف
ماده ۱-اصطلاحات به كار رفته در آیین‌نامه در معانی مشروح زیر به كار می‌رود:
لجستیك: مدیریت جریان كالاها از محل موجودی به محل مصرف شامل فرآیند مطالعه، برنامه‌ریزی، نظارت بر خدمات، عملیات و اطلاعات مرتبط با حمل كالا، نگهداری و فعالیت‌های ارزش افزوده است كه با هدف تأمین نیاز مشتریان و كاهش هزینه‌ها انجام می‌پذیرد.
مرکز لجستیک : محدوده مشخصی است كه در آن تمامی فعالیت‌های مرتبط با حمل، لجستیک و توزیع کالا در دو بُعد داخلی یا بین‌المللی انجام می‌شود.
ستاد: ستاد مراكز لجستیك که با محوریت وزارت راه و شهرسازی تشکیل ‌شده و سیاست‌گذاری و هماهنگی و تنظیم مقررات مرتبط با مراکز لجستیک را به عهده خواهد داشت.
دبیرخانه: دبیرخانه ستاد مراکز لجستیک در محل دفتر طرح‌های جامع و مدل‌های حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی مستقر خواهد بود.
كمیسیون تخصصی: بازوی مشورتی ستاد كه بررسی‌های كارشناسی محوله از سوی ستاد یا دبیرخانه را انجام می‌دهد.
سازمان مسئول: دستگاه دولتی كه به نمایندگی از ستاد، به عنوان مرجع صدور «مجوز ایجاد و بهره‌برداری» مركز لجستیك تعیین می‌گردد.
متقاضی: شخص حقوقی كه جهت مشاركت یا سرمایه‌گذاری در ایجاد یا بهره‌برداری مركز لجستیك، پیشنهاد خود را به سازمان مسئول ارائه می‌كند.
مجوز ایجاد و بهره‌برداری مركز لجستیك: مجوزی كه از سوی سازمان مسئول و پس از تصویب ستاد برای متقاضی جهت شروع فرآیند ایجاد یا بهره‌برداری مركز لجستیك صادر می‌شود.
طرح آمایش مراكز لجستیك كشور: مجموعه مطالعاتی كه ساختار كلی شبكه حمل‌ونقل بار داخلی و عبوری،‌ جانمایی مراکز لجستیک و تعیین كاركردهای هریك از زیرساخت‌های لجستیك در سطح كشور را تعیین می‌نماید. تعیین نوع و رده عملكردی، بازه ظرفیت دسته‌ها، خدمات الزامی آن‌ها و شبكه دسترسی مراكز لجستیك از جمله نتایج و دستاوردهای اصلی طرح آمایش لجستیك كشور می‏باشد.
بخش دوم –تركیب،‌ ساختار و وظایف ستاد مراكز لجستیك
ماده ۲-ستاد مراكز لجستیک با تركیب زیر به عنوان اعضای اصلی ذیل تشكیل می‌گردد:
۱-وزیر راه و شهرسازی به عنوان رئیس ستاد
۲-معاون حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی به عنوان دبیر ستاد
۳-دبیر شورای عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی
۴-معاون ذی‌ربط وزیر صنعت، معدن و تجارت
۵-رئیس‌کل گمرك جمهوری اسلامی ایران
۶-مدیرعامل شركت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران
۷-رئیس سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای
۸-مدیرعامل سازمان بنادر و دریانوردی
۹-رئیس سازمان هواپیمایی كشوری
۱۰-رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران
۱۱-رئیس اتاق تعاون ایران
ماده ۳-جلسات ستاد با حضور حداقل ۷ نفر از اعضا رسمیت می‌یابد و تصمیمات ستاد با رأی‌گیری و در صورت كسب اكثریت مطلق آرا (۶ رأی) به تصویب می‌رسد.
ماده ۴-كمیسیون تخصصی ستاد جهت بررسی‌های كارشناسی با اعضای ذیل تشكیل می‌گردد:
۱-دفتر طرح جامع و مدل‌های حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی به عنوان رئیس كمیسیون
۲-نماینده دبیرخانه شورای عالی مناطق آزاد تجاری، صنعتی و ویژه اقتصادی
۳-نماینده معاونت امور اقتصادی وزارت صنعت، معدن و تجارت
۴-نماینده گمرك جمهوری اسلامی ایران
۵-نماینده شركت راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران
۶-نماینده سازمان راهداری و حمل‌ونقل جاده‌ای
۷-نماینده سازمان بنادر و دریانوردی
۸-نماینده سازمان هواپیمایی كشوری
۹-نماینده سازمان توسعه تجارت ایران
۱۰-نماینده سازمان صنایع كوچك و شهرك‌های صنعتی ایران
۱۱-نماینده اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و كشاورزی ایران
۱۲-نماینده اتاق تعاون ایران
۱۳-نماینده انجمن شركت‌های هواپیمایی
۱۴-نماینده انجمن سراسری شركت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی ایران
۱۵-نماینده انجمن شركت‌های حمل‌ونقل ریلی و خدمات وابسته
۱۶-نماینده كانون انجمن‌های صنفی كارفرمایان مؤسسات و شركت‌های حمل‌ونقل داخلی كالای كشور
۱۷-نماینده انجمن كشتیرانی و خدمات وابسته
۱۸-نماینده انجمن پایانه‌داران ایران
۱۹-نماینده انجمن صنفی انبارهای عمومی
۲۰-نماینده انجمن شركت‌های صنعت پخش ایران
۲۱-نماینده شركت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران
۲۲-نماینده شركت شهر فرودگاهی امام خمینی
تبصره ۱: كمیسیون تخصصی بر حسب ضرورت می‌تواند از سایر تشكل‌های تخصصی یا اشخاص حقوقی و حقیقی مورد نیاز –به‌صورت مدعو- دعوت به عمل آورد.
تبصره ۲: كمیسیون تخصصی به منظور انجام بررسی‌های موضوعی می‌تواند نسبت به تشكیل كارگروه‌های تخصصی یا تعریف پروژه اقدام نماید. تركیب اعضا و شرح وظایف این كارگروه‌ها توسط كمیسیون تخصصی تعیین می‌گردد.
ماده ۵-دبیرخانه ستاد مراكز لجستیك به‌منظور برگزاری جلسات ستاد و كمیسیون تخصصی، ایجاد هماهنگی‌های لازم بین دستگاه‌ها و پیگیری امور اجرایی در دفتر طرح جامع و مدل‌های حمل‌ونقل وزارت راه و شهرسازی تشکیل خواهد شد.
ماده ۶-وظایف ستاد شامل موارد زیر است:
۱-سیاست‌گذاری و تعیین خط مشی‌های لازم برای توسعه مراكز لجستیك به منظور افزایش كارایی و یكپارچگی شبكه لجستیك كشور
۲-تصویب مطالعات اولیه و به‌روزرسانی‌های آتی جانمایی مراكز لجستیك به‌صورت شبكه یكپارچه كشوری در قالب طرح آمایش مراكز لجستیك
۳-تعیین سازمان‌های مسئول هر یك از مراكز لجستیك بر اساس شیوه حمل‌ونقل و فعالیت غالب
۴-تعیین سیاست‌های كلی همكاری و مشاركت بخش‌های دولتی و غیردولتی، انواع مالكیت مراكز، نحوه تأمین سرمایه و مشوق‌های لازم در ایجاد و بهره‌برداری از مراكز لجستیك
۵-ایجاد هماهنگی بین نهادهای دولتی و غیردولتی به‌منظور تسهیل روند ایجاد و بهره‌برداری مراكز لجستیك
۶-ایجاد هماهنگی با نهادهای بین‌المللی ذی‌ربط جهت ارتقاء جایگاه مراكز لجستیكی
۷-بررسی و تصویب نقاط پیشنهادی از سوی سازمان مسئول در هر پهنه مصوب، جهت ایجاد و بهره‌برداری مراکز لجستیک
۸-نظارت كلان بر روند ایجاد و بهره‌برداری مراكز لجستیك
۹-تصویب چارچوب فرآیندها و دستورالعمل‌های عمومی جانمایی نقاط، صدور مجوز و بهره‌برداری مراكز لجستیك
۱۰-اطلاع‌رسانی جامع و مؤثر در مورد عملكرد، سیاست‌ها و مقررات مربوط به مراكز لجستیك از طریق دبیرخانه
ماده ۷-وظایف كمیسیون تخصصی ستاد مراكز لجستیك به شرح زیر است:
۱-تشكیل كارگروه‌های تخصصی مورد نیاز
۲-تعیین تركیب اعضای كارگروه‌های تخصصی و شرح وظایف آن‌ها
۳-بررسی و اعلام نظر در مورد موضوعات ارجاع شده از سوی ستاد یا دبیرخانه
۴-ارائه چارچوب تهیه پیش‌نویس قوانین، مقررات، آیین‌نامه‌ها، فرآیندها، دستورالعمل‌ها و بازبینه‌های مورد نیاز احداث، بهره‌برداری، نگهداری و نظارت بر مراكز لجستیك
۵-بررسی و اظهار نظر در مورد مطالعات طرح آمایش مراكز لجستیك
۶-ارائه پیشنهاد در مورد سیاست‌ها، خط مشی‌ها و برنامه‌های توسعه مراكز لجستیك به ستاد
بخش سوم –سازمان مسئول مراكز لجستیك
ماده ۸-وظایف سازمان مسئول مطابق موارد زیر است:
۱-ایفای نقش نمایندگی دولت به‌عنوان مسئول برنامه‌ریزی و صدور مجوز «احداث و بهره‌برداری مركز لجستیك» در پهنه‌های مصوب ستاد
۲-اخذ مصوبه ستاد در مورد نقاط پیشنهادی ایجاد و بهره‌برداری مراكز لجستیك
۳-جذب متقاضی برای ایجاد و بهره‌برداری مراكز لجستیك در نقاط مصوب ستاد
۴-تهیه دستورالعمل‌های اجرایی کلیه فرآیندهای مربوط به ایجاد و بهره‌برداری مراكز لجستیك بر اساس چارچوب‌های مصوب ستاد
۵-ارائه برنامه زمان‌بندی و اجرایی برای ایجاد و بهره‌برداری از مراكز لجستیك به ستاد
۶-نظارت جامع و مؤثر بر روند ایجاد،‌ مدیریت و بهره‌برداری مراكز لجستیك و ارائه گزارش‌های دوره‌ای به ستاد
ماده ۹-تعیین و تغییر سازمان مسئول با در نظر گرفتن فعالیت و یا شیوه حمل‌ونقل غالب مركز لجستیك موضوعه، توسط ستاد صورت خواهد پذیرفت.
ماده ۱۰-فرآیند صدور، تمدید و ابطال مجوز ایجاد و بهره‌برداری مراكز لجستیك با تصویب ستاد تعیین خواهد شد.
ماده ۱۱-مصوبات ستاد مراكز لجستیك از تاریخ تصویب آیین‌نامه به‌موجب تفویض اختیارات قانونی شورای عالی هماهنگی ترابری كشور، برای كلیه دستگاه‌های اجرایی ذی‌ربط لازم‌الاجراست.
معرفی شرکت های حمل و نقل بین المللی :
شرکت حمل و نقل بین المللی وفاراه
کمپانی حمل و نقل بین المللی وستاباورپرشیا
شرکت باربری بین المللی آتیه
کمپانی حمل و نقل بین المللی خط صبا
حمل و نقل بین المللی راکب