ماجرای زندانی شدن راننده و تعلیق شرکت حمل کالا فصل مشترک قاچاق ترانزیتی در غرب و شرق کشور می باشد ، اما وقتی به شرق کشور دقت کنیم ، با مشکل بزرگ‌تری به نام قاچاق «پیش سازها» در مسیر افغانستان روبه‌رو می‌شویم که این روزها عامل زمین‌گیر شدن و بسته شدن بسیاری از شرکت‌های حمل و نقل در کشور شده است.
آقای محمود امتی ، نایب‌رئیس انجمن شرکت‌های حمل‌ونقل بین‌المللی خراسان رضوی ، در مصاحبه با هفته‌نامه «حمل‌ونقل» به تشریح مشکلات روابط ترانزیتی ایران و افغانستان پرداخت و خبر داد که بیش از بیست شرکت قربانی این موضوع شده و از سوی گمرک بسته‌شده‌اند.
شما بارها از آسیبی که قاچاق بر ترانزیت کشور وارد می کند شکایت کرده‌اید ، شکل قاچاق در شرق با غرب کشور چه تفاوت هایی دارد؟
رانندگانی که در جاده های مسیر اروپایی فعالیت می کنند ، وقتی از مرز بازرگان عبور می کنند ، ترکیه و بلغارستان به دلیل کشف کالای قاچاق در ترانزیت کالاهای صادراتی و بارهایشان دستگیر می‌شوند و متأسفانه قوانین این کشورها به این سمت می‌رود که راننده بازداشت و کامیون حمل بار توقیف می‌شود . این مشکلی است که شرکت‌های ترابری دارند که در تهران و غرب کشور فعال‌اند و بار صادراتی آن‌ها به مقصد اروپا حمل می‌شود. البته در شرق کشور، مشکل دیگری وجود دارد به نام «حمل پیش سازها» که موادی است که مصرف چندگانه دارد، اما در افغانستان برای قاچاق استفاده می‌شود.
متأسفانه شرکت‌های حمل و نقل بین المللی بدون اینکه از وجود پیش‌سازها اطلاع داشته باشند ، فقط به استناد اسنادی که به دستشان رسیده است ، بار را اظهار می‌کنند و به مقصد می‌فرستند و هیچ‌کدام از شرکت‌های عامل ترانزیت از محتوای داخل هیچ کانتینری اطلاع ندارند و صرفاً به استناد اسناد موجود ، کالا را اظهار می‌کنند، بعد کانتیر می‌آید در دوغارون که مرز مشترک ایران و افغانستان است ، اسکن می‌شود و شرکت‌دار تازه آنجا متوجه می‌شود که مثلاً بااینکه بار لوازم یدکی است ، از داخل کامیون پیش ساز کشف‌شده است. اینجا اولین اتهام به شرکت ترابری کالا وارد است که به جرم حمل پیش ساز منع کار می‌شود و گمرک از فعالیت‌های شرکت جلوگیری می‌کند.
مشکلاتی که باعث بسته شدن چند شرکت خصوصی شده ، چه تأثیری بر ترانزیت کشور داشته است؟
تاکنون بیست شرکت حمل کالا گرفتار این مشکل شده‌اند . بخش خصوصی به دنبال محیط امنی برای انجام خدمات است و فقط زمانی به‌عنوان فعال اقتصادی به سرمایه‌گذاری تشویق می‌شویم که احساس امنیت کنیم و دغدغه‌ای وجود نداشته باشد ، اما اکنون ساختمان حرفه ی حمل‌ونقل بین‌المللی دچار مشکل بزرگی به‌خصوص در سمت افغانستان شده است و بیشتر شرکت‌های ترانزیت کالا از پیش ساز مواد مخدر ترس دارند ؛ زیرا هیچ کس اطلاعی از محتوای داخل کانتیر ندارد . فقط دو نفر اطلاع دارند ، کسی که صاحب بار است و کسی که در مقصد بار را تحویل می‌گیرد و در این میان چند حمل‌کننده بار هستند که از محتوای جنس آماده برای ترابری خبر ندارند و به همین دلیل ، وقتی این ترس حاکم می‌شود که مبادا از داخل کامیون پیش ساز کشف شود ، شرکت‌ها طبیعتا عقب‌نشینی می‌کنند و در نتیجه بخش خصوصی چندان رغبتی به سرمایه‌گذاری در این بخش ندارد.
در مقایسه با ترکیه، میزان اعتماد شرکت‌های خصوصی به حمایت‌های دولتی در ایران چقدر است؟
در کشور ترکیه ، به شرکت‌های حمل و نقل بها داده می شود و آن‌ها احساس امنیت و آسودگی خاطر دارند . شرکت‌هایی هستند که تا ۳ هزار دستگاه کامیون ملی دارند ، اما اینجا سرمایه‌گذار چون از آینده نگران هستند ، سرمایه را جای دیگری می‌برند. ما در حمل‌ونقل بین‌المللی در سمت افغانستان ترس داریم و وقتی مشکلی برای شرکت ترانزیتی پیش می‌آید ، این هشدار را به همه شرکت‌های استان می‌دهد که ممکن است از داخل محموله شما هم پیش ساز کشف شود ، بنابراین ترس حاکم بر وجود ترانزیت‌کننده باعث شده است که نتوانیم شرکت‌های قوی در حوزه ی حمل لجستیک کالا داشته باشیم و این مشکل رفع نمی‌شود، مگر اینکه بپذیریم این معضل در روابط با همسایه ما وجود دارد ، یعنی در کنار اینکه می‌توانیم از ترابری کالا درآمد میلیاردی داشته باشیم.
راه حل نهایی برای رفع دغدغه فعالان حوزه ی ترانزیت چیست؟
با روش‌های قهری و بستن شرکت‌های حمل این مشکل حل نمی‌شود . باید یک دیوار الکترونیکی برای کشورمان تعریف و محموله‌ها را ایکس‌ری کنیم و هر محموله‌ای که به مقصد افغانستان می‌رود یا به کشور می‌آید،تماما اسکن شود . اسکن هم برای دولت کار ساده‌ای است و هم در برگشت سرمایه هم دارد . به نظر ما در صورت راه‌اندازی ایکس‌ری تا ۹۰ درصد مشکلات برطرف خواهد شد .
چرا مرز دوغارون به دستگاه ایکس‌ری مجهز نیست؟
متأسفانه دستگاه ایکس‌ری دوغارون که مرز فعال خراسان و افغانستان است، از سال گذشته از کار افتاد و اکنون دوباره دستگاه جدید خریداری و نصب‌شده است و فعلاً به‌صورت رندوم کار را انجام می‌دهد و تا اوایل سال آینده ، کار دائمی شروع می‌شود . البته مشکلات شرکت‌های ترابری برطرف نمی‌شود ، ما محموله‌ها را شناسایی می‌کنیم، اما باز انگشت اتهام گمرک به‌سوی شرکت‌های حمل‌ونقل بین المللی است و مشکلات باقی می‌ماند.